He Theia Leitourgia tou Hagiou Iacobou tou Adelphotheou kai ta nea sinaitika cheirographa [The Liturgy of Saint James the Brother of the Lord and the New Sinaitic Manuscripts]

In Greek. Soft cover, 28 cm, 299 pp., ill.; net weight 1200 gr.

First publication and study of the manuscripts on the Divine Liturgy of St. James the Brother, found in the crypt of the Holy Monastery of Sinai in 1975. The palaeographical and codicological data of eight Greek and two Iberian manuscripts, as well as of five fragments, are described in detail; two Greek Sinaitic manuscripts unearthed before 1975 are also discussed. All the manuscripts are dated from the 9th to the 14th ce. and are kept in the Library of St. Catherine's Monastery.

Read a review at:

histsociety.web.auth.gr/byzantiaka 2008-KAZAM.PDF

Πρώτη δημοσίευση και μελέτη των χειρογράφων που αναφέρονται στη Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου του αδελφοθέου, τα οποία βρέθηκαν σε κρύπτη της Ιεράς Μονής Σινά το 1975. Περιγράφονται αναλυτικώς τα παλαιογραφικά και κωδικολογικά στοιχεία οκτώ ελληνικών και δύο ιβηρικών χειρογράφων, καθώς και πέντε σπαραγμάτων. Συμπεριλαμβάνονται δύο ελληνικά σιναϊτικά χειρόγραφα που είχαν βρεθή πριν από το 1975. Τα χειρόγραφα χρονολογούνται από τον 9ο έως τον 14ο αιώνα (το αρχαιότερο είναι το μεγαλογράμματο ΜΓ 118 του 8ου-9ου αι.) και φυλάσσονται στη βιβλιοθήκη της Μονής Σινά. Παρουσιάζεται επίσης η στεμματική σχέση των χειρογράφων, ενώ υπό μορφήν κριτικού υπομνήματος επισημαίνονται οι διαφορετικές γραφές, καθώς και οι ιδιαιτερότητές τους. Τέλος, περιλαμβάνονται 17 πίνακες, οι οποίοι καταγράφουν τη δομή, τις ευχές που περιέχονται ή παραλείπονται, καθώς και το σωζόμενο κείμενο κάθε χειρογράφου. Οι φωτογραφίες που παρατίθενται δίνουν τα δείγματα γραφής των χειρογράφων.

CONTENTS:

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Χειρόγραφα προηγούμενων εκδόσεων - Αραβικές σημειώσεις - Σιναϊτικά χειρόγραφα - Νεώτερα άγνωστα χειρόγραφα: (α) Σιναϊτικού Μετοχίου Ιωαννίνων, (β) Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος // Α. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΣΙΝΑΪΤΙΚΩΝ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ: 1. Χ 156 = Α, 2. Ε 24 = Β, 3. Μ 151 = C, 4. Μ 151 = D, 5. Σιναϊτικός 1039 = F, 6. Σιναϊτικός 1040 = I, 7. Χ Σ. 6 = Υ, 8. Μ Γ 118 = Η, 9. Ε 8 0 = L, 10. Σ 3 = Ο, 11. Ε 59 = F // Σιναϊτικά σπαράγματα: 1. Χ Σ. 1 = Μ, 2. Χ Σ. 2 = Ν, 3. Χ Σ. 3 = Θ, 4. Χ Σ. 87 = G, 5. Χ Σ. 5 = Ζ // Ιβηρικά Σιναϊτικά ειρόγραφα: 1. Μ 58 Ν = J, 2. Μ 26 Ν = W // Β. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ ΑΛΛΩΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ: 1. Μονής Κουτλουμουσίου, Άθω, Κ 173 = Ξ, 2. Alex. Cod. (288 - 911) = S, 3. Χ 321 = ζ Μετοχίου Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη // Χειρόγραφα πού χρησιμοποιήθηκαν σε εκδόσεις: 1. Vaticanus gr. 2282 = R, 2. Vaticanus gr. 1970 = U, 3. Rot. Messanensis = T, 4. Parisinus gr. 2509 = V, 5. Parisinus suppl. gr. 476 = X 82 // Εκδόσεις της θείας Λειτουργίας: 1. Έκδοση Παρισίων 1560 = Γ, 2. Έκδοση Βενετίας 1645 = Δ, 3. Swainson, C. Α., The Greek Liturgies Chiefly From Original Authorities, Cambridge 1884, 4. Λάτα Διονυσίου, Η θεία Λειτουργία του αγίου ενδόξου Αποστόλου Ιακώβου του ΑΔΕΛΦΟΘΕΟΥ, εν Ζακύνθω 1886, 5. Έκδοση F. Ε. Brightman 1896, 6. Σταυρινού Αμβροσίου, Αί αρχαιόταται και αι σύγχρονοι λειτουργίαι, τ. Α\', εν Κωνσταντινουπόλει 1921, 7. Δελαλή Ευθυμίου, Η θεία Λειτουργία Ιακώβου του ΑΔΕΛΦΟΘΕΟΥ Αθήναι 1923, 8. Παπαδοπούλου Χρυσοστόμου, Η Θεία Λειτουργία Ιακώβου του ΑΔΕΛΦΟΘΕΟΥ, Αθήναι 1929, 9. Mercier, Β.-Ch., La Liturgie de St Jacques, Edition critique du texte grec avec traduction Latine, Paris 1946, 10. Βαβανάτσου Ιακώβου, Η θεία Λειτουργία Ιακώβου του ΑΔΕΛΦΟΘΕΟΥ, Αθήναι 1956, 11. Hanggi, Α. και Pahl I., Prex Eucharistica, (Textus e variis liturgiis antiquioribus selecti), Fribourg (Suisse), Editions Universitaires 1968, 12. Φουντούλη Ιωάννου, Η Θεία Λειτουργία Ιακώβου του ΑΔΕΛΦΟΘΕΟΥ, Θεσσαλονίκη 1973, 13. Α. Γ. Πανώτη, Η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου του ΑΔΕΛΦΟΘΕΟΥ, Αθήναι 1986, 14. Και η μεταγενέστερη έκδοση του Α. Γ. Πανώτη μέ τίτλο Λειτουργικό Ιεροσολύμων, Αθήναι 2000 // Γ. ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ: 1. Γενικές παρατηρήσεις, 2. Η σχέση τών U V Γ Δ ζ, 3. Η σχέση τών χφφ Χ Ξ μέ τά υπόλοιπα χφφ, 4. Θέση των χφφ Χ Ξ στο σύνολο των χφφ, 5. Η σχέση των χφφ S Τ, 6. Τα χφφ Χ Ξ και τα S Τ, 7. Η σχέση του R μέ τα σιναϊτικά (και τα υπόλοιπα) χφφ 110 8. Κοινές γραφές των Β R, 9. Η σχέση του Η μέ τα υπόλοιπα χφφ, 10. Η σχέση των χειρογράφων HS, 11. Διαφορετικές γραφές του S και άλλων έναντι του Η και άλλων χφφ, 12. Η σχέση των χφφ Α Ο, 13. Κοινές γραφές των Α Ο, 14. Διαφοροποίηση του χφ Α άπό τό Ο, 15. Η σχέση του C μέ τά υπόλοιπα χφφ, 16. Η σχέση του L μέ τά υπόλοιπα χφφ, 17. Η σχέση του F μέ τά υπόλοιπα χφφ, 18. Χαρακτηριστικές γραφές του F έναντι των άλλων χφφ, 19. Το Κείμενο της Ευχής 18 στά χφφ, 20. Διαφοροποιήσεις εκφωνήσεων της Ell στά χφφ // ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ // Δ. Το κείμενο της Θείας Λειτουργίας του Αγίου Ιακώβου του ΑΔΕΛΦΟΘΕΟΥ κατά τον σιναϊτικό κώδικα XI56 = Α 155 // ENGLISH ABSTRACT // ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΙΝΑΚΩΝ: ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Μελισμός του άρτου όπως περιγράφεται στά σιναϊτικά και στά χειρόγραφα άλλων βιβλιοθηκών, ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Αλφαβητικός πίνακας ιερατικών ευχών, διακονικών και ιερατικών παρακελεύσεων και λοιπών οδηγιών της Θείας Λειτουργίας, ΠΙΝΑΚΑΣ 3. Επιγραφών τών ιερατικών ευχών, ΠΙΝΑΚΑΣ 4. Εκφωνήσεων τών ιερατικών ευχών, ΠΙΝΑΚΑΣ 5. Η θέση τών ευχών στα σιναϊτικά και στά χειρόγραφα άλλων βιβλιοθηκών, ΠΙΝΑΚΑΣ 6. Η θέση τών ευχών 10-16 στά σιναϊτικά χειρόγραφα, ΠΙΝΑΚΑΣ 7. Η θέση τών ευχών 10-16 στά χειρόγραφα άλλων βιβλιοθηκών, ΠΙΝΑΚΑΣ 8. Ευχές 10-16. Σύμφωνα μέ τά στοιχεία τών πινάκων 6 και 7 έχουμε τήν ακόλουθη εικόνα τών χειρογράφων, ΠΙΝΑΚΑΣ 9. Των αγίων Αποστόλων, Πατέρων Μαρτύρων και Διδασκάλων, ΠΙΝΑΚΑΣ 10. Των αγίων Πατέρων και Προφητών σύμφωνα μέ τη σειρά πού βρίσκονται στο κείμενο, ΠΙΝΑΚΑΣ 11. Των αγίων Μαρτύρων σύμφωνα μέ τή σειρά πού βρίσκονται στο κείμενο, ΠΙΝΑΚΑΣ 12. Των αγίων ομολογητών σύμφωνα μέ τή σειρά πού βρίσκονται στο κείμενο, ΠΙΝΑΚΑΣ 13. Μαρτύρων πού οδηγήθηκαν ομαδικά στο μαρτύριο, ΠΙΝΑΚΑΣ 14. Των αγίων Μαρτύρων γυναικών σύμφωνα μέ τή σειρά πού βρίσκονται στο κείμενο, ΠΙΝΑΚΑΣ 15. Πατέρων και διδασκάλων σύμφωνα μέ τή σειρά πού βρίσκονται στο κείμενο, ΠΙΝΑΚΑΣ 16. Πατέρων και ασκητών σύμφωνα μέ τή σειρά πού βρίσκονται στο κείμενο, ΠΙΝΑΚΑΣ 17. Πρεσβυτέρων, διακόνων κ.ά. σύμφωνα μέ τή σειρά πού βρίσκονται στο κείμενο // ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΓΡΑΦΗΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ ΤΟΥ ΑΔΕΛΦΟΘΕΟΥ.