Hemelbestormers. Atheïsme in de Klassieke Oudheid.

Ambo | Anthos, Amsterdam, 2016. 335p. Paperback. Nice copy. Like new. (Original title: Bettling the Gods). 'Een kritische houding ten overstaan van religie is een verworvenheid van de Verlichting, zijn we geneigd te denken. Dit is een mythe. Religieus scepticisme is van alle tijden. In 'Hemelbestormers' onderzoekt Tim Whitmarsh de Griekse geschiedenis op sporen van dit scepticisme, beginnend in archaïsch Griekenland (8ste eeuw voor Chr.) en eindigend toen Griekenland was opgenomen in het Romeinse Rijk (ca. 4de eeuw na Chr.). En wat blijkt: het Griekse polytheïsme verdroeg een kritische houding gemakkelijker dan het latere Romeins-christelijke monotheïsme. Whitmarsh illustreert hoe Griekse mythen stervelingen opvoeren die de goden naar de kroon steken. De goden zetten hen keer op keer terug op hun plaats, maar dat neemt niet weg dat binnen de canon van het Griekse polytheïsme dus ruimte is voor dit soort muiterij. Dit wordt nooit gezien als zonde - zoals we kennen uit de christelijke traditie - hoogstens als overmoed. (...) In tegenstelling tot het christendom bood het Griekse polytheïsme moraal noch gebod. Ethische vraagstukken gaan de Grieken dus zelfstandig te lijf in (Platoonse) dialogen, tragedies en komedies en later, in de Hellenistische periode, in de academies van bijvoorbeeld de stoïcijnen en epicuristen. (...) Wanneer Griekenland onder Romeins bewind komt te staan, is er aanvankelijk nog ruimte voor grote religieuze diversiteit. Iedereen gelooft er het zijne van. Daar komt definitief een einde aan onder het bewind van Theodosius (379-395) die het christendom tot officiële staatsgodsdienst verklaart. (...) Whitmarsh toont hoe de Grieken er vrolijk op los stoeien met allerlei gedachten en ideeën. Niets lijkt heilig, zelfs hun goden niet. Die ruziën en rommelen maar wat aan. En van een gevarieerde soap-cast van feilbare goden leer je misschien beter wat het betekent om mens te zijn dan van één zo'n ongenaakbaar, verheven individu waar je met je verstand niet bij kunt. 'Hemelbestormers' is bovendien een goed geschreven en bij tijd en wijle zelfs geestig werk.' (MEREL KAMP in Trouw 27-01-2016).